Τα λεγόμενα φανζίν – «Fanzine», λέξη συντιθέμενη από τις αγγλικές fan(atic) (φανατικός, οπαδός) και magazine (περιοδικό) – είναι, όπως δηλώνει το όνομά τους, ένα είδος περιοδικών (ερασιτεχνικών) που εκδίδονται και γράφονται από φανατικούς (ώς… μανιακούς!) διαφόρων πραγμάτων και μοιραία απευθύνονται σε αναγνώστες που συμμερίζονται αυτά τα «κολλήματα». Τα αντικείμενα του πόθου τους έχουν να κάνουν με ποικίλες εκφράσεις και «φετίχ» της νεανικής υποκουλτούρας. Τα συναντάμε σε όλα τα μήκη και πλάτη της υδρογείου, όπου υπάρχει «κοινωνία» στον «Δυτικό πολιτισμό». Η συνηθέστερη θεματολογία τους είναι η ποπ και ροκ μουσική, ο κινηματογράφος (όπως οι ταινίες του φανταστικού σινεμά) και η λεγόμενη underground κουλτούρα. Κατά κανόνα ασχολούνται με τα ανάλογα αντικείμενά τους παρουσιάζοντας διάφορα θέματα, τρέχοντα ή όχι, υπάρχουν όμως και ορισμένα που είναι αποκλειστικά αφιερωμένα σε μία μπάντα ή ακόμη και σε μία ταινία (ενδεικτικά αναφέρουμε ότι υπάρχει αγγλικό φανζίν αφοσιωμένο πιστά στο κλασικό θρίλερ «The wicker man» του 1973!).
Η απαρχή αυτών των εντύπων εντοπίζεται στην έκρηξη του punk και του new wave σε Αγγλία και Αμερική στα τέλη της δεκαετίας του ’70. Οι ρίζες τους όμως πρέπει να αναζητηθούν στην πλούσια σε νεολαιίστικες ζυμώσεις και κινήματα δεκαετία του ’60.
Μια σειρά από νεανικές ομάδες όπως οι Hippies (χίπηδες), οι Yippies, οι Diggers, το «Κόμμα των λευκών πανθήρων», οι Provos και άλλοι έβρισκαν τρόπο έκφρασης και διάδοσης των ιδεών τους – μεταξύ άλλων – και με μία σειρά περιορισμένης κυκλοφορίας εντύπων. Κάποια από αυτά «επέζησαν» και τις επόμενες δεκαετίες, όπως το αγγλικό «it» (International Times).
Στην Ελλάδα τώρα, οι πρόδρομοι των φανζίν εντοπίζονται στη δεκαετία του ’70 σε έντυπα όπως τα Panderma, Αυγό, Τρύπα, Speak out, όπως αυτά αναφέρονται στο βιβλίο Underground Press του Βλάση Ρασσιά. Η επόμενη δεκαετία σηματοδότησε την άνθηση του φαινομένου με πληθώρα φανζίν, τα οποία γνώρισαν ιδιαίτερη «δόξα» την περίοδο 1988-94. Ενδεικτικά αναφέρουμε την περίφημη Ανοιχτή Πόλη με «underground» προσανατολισμούς, το «μουσικό» Rollin Under, το «ποπ» In Those Days, το «ροκ» Merlin’s Music Box, το «εστέτ» Κοντροσόλ στο Χάος, το Ηλεκτρικό Μαχαίρι, το Κτήνος και η απαρίθμηση θα μπορούσε να συνεχιστεί για πολλές αράδες μια που υπάρχουν δεκάδες άλλα.
To Overdub είναι ένα μουσικό φανζίν με κύριο χαρακτηριστικό την πολυσυλλεκτικότητα. Ο εκδότης του μας είπε ότι το έναυσμα για τη δημιουργία του «Overdub» αποτέλεσε η ανάγκη για επικοινωνία, η οποία έχει εξελιχθεί σε ανάγκη να μοιραστεί με τους αναγνώστες ακούσματα που που δεν τυχαίνουν ιδιαίτερης – ή καθόλου – προβολής. Στην ερώτησή μας για το ποιες θεωρεί ότι είναι οι τάσεις της μουσικής στην πορεία της προς το μέλλον, απάντησε ότι παρατηρούμε ήδη το φαινόμενο της πρόσμειξης παλαιών πραγμάτων, ελλείψει καινούργιων, καθώς και τον όλο και λιγότερο προσωποπαγή χαρακτήρα της. Όσο για το ποιον δίσκο πρόσφατης κυκλοφορίας μάς προτείνει, αφού έσπευσε να δηλώσει την αφοσίωσή του σε όλος τους δίσκους των Tortoise, διάλεξε το «Eureka» του Jim O’Rourke.
Το Brazil ανήκει στα μη κατατάξιμα φανζίνν. «Περιοδικό περί-στροφο» διαβάζουμε στο εξώφυλλο του έκτου και πιο πρόσφατου τεύχους. Θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε «λογοτεχνίζον» μια που – εκτός από απόπειρες των συνεργατών του σε πρόζα και ποίηση – συναντάμε αρκετές λογοτεχνικές αναφορές καθώς και μεταφράσεις.
Δεν είναι τυχαίο ότι δύο από τα παιδιά που το βγάζουν εργάζονται σε βιβλιοπωλείο! Το πρώτο τεύχος κυκλοφόρησε το ’93. Εμείς μιλήσαμε με τους εκδότες οι οποίοι στην ερώτησή μας αν προτιμούν το σινεμά (μια που το Brazil πήρε το όνομά του από την ομώνυμη ταινία του Τέρι Γκίλιαμ) ή τα βιβλία, απάντησαν το σινεμά! Όσο για το αγαπημένο μέρος για διάβασμα είναι η… τουαλέτα.
Νομίζουμε όμως ότι οι απευθείας γνωριμίες είναι καλύτερες από κάθε είδους «συνοικέσια», οπότε το καλύτερο που έχετε να κάνετε είναι να επισκεφθείτε οι ίδιοι τα μέρη που διατίθενται φανζίν και να ξεφυλλίσετε τους τίτλους εκείνους που θεωρείτε ότι σας κλείνουν το μάτι! Κάπως έτσι δεν αρχίζουν οι ερωτικές ιστορίες;
Το παραπάνω άρθρο γράφηκε από τον Αλέξη Καρβελά και δημοσιεύτηκε στο Βήμα το 1999.
