Ρεπορτάζ της Νατάσας Πανανικολάου στο Έθνος της 31/01/2015. Φωτογραφίες της εφημερίδας και σύνδεσμοι δικοί μας.
Εξερεύνηση στη στέγη των φανζίν
«Brazil», «Ανοιχτή πόλη», «Rollin Under», «Εντροπία», «Σκιές του Β23», «Βρωμιά», «Τερηδόνα», «Fractal Press» και «Carousel». Αν σας λένε κάτι οι παραπάνω λέξεις, τότε ανήκετε στη γενιά της άνθισης των ελληνικών φανζίν, μικρών αυτοσχέδιων εκδόσεων που τη δεκαετία του ’80 αποτέλεσαν το κυριότερο μέσο προώθησης μουσικών και άλλων underground καλλιτεχνικών ρευμάτων και κινημάτων.
Μικρές εκδόσεις συλλέγουν οι Π. Θεοφιλάτου και Τ. Παπαϊωάννου, ενώ στη βιβλιοθήκη υπάρχει και κουμπαράς για δωρεές
Από τη σύνθεση των λέξεων «fan» (= οπαδός) και «zine» (κατάληξη του magazine = περιοδικό), τα πρώτα φανζίν ξεπήδησαν μέσα από τα κινήματα του ’68, κυρίως ως αυτόνομα και αυτοσχέδια μουσικά έντυπα που καταπιάνονται και με πολιτικοκοινωνικά ζητήματα.
Με την τεχνική του cut and paste, που έχει τις ρίζες της στα κολλάζ των ντανταϊστών, κομμένα κείμενα και εικόνες από διαφορετικές πηγές συνυπάρχουν σε μια μη κερδοσκοπική, προσωπική συνήθως έκδοση στην οποία αναπτύσσονται ποικίλες θεματικές από τη μουσική, τα εικαστικά και τον κινηματογράφο, την ποίηση και τα κόμικς ως το ποδόσφαιρο, την πολιτική, την ελεύθερη έκφραση, τη σεξουαλικότητα.
Σήμερα, παρά την απόλυτη κυριαρχία του Ιντερνετ, το φανζίν επιστρέφει δυναμικά ως ένα αυθεντικό μέσο αυτοέκφρασης στην εποχή της πολιτιστικής ισοπέδωσης και ως αντίλογος στη μαζική κουλτούρα.
Η μεγάλη συμμετοχή DIY (Do it your self), αυτοεκδόσεων στο Comicdom, το μεγάλο ενδιαφέρον γύρω από το «ψηφιακό σπίτι» των ελληνικών φανζίν fanzines.gr που διοργάνωσε και το zinefest, αλλά και η δημιουργία της πρώτης βιβλιοθήκης ανεξάρτητων ελληνικών και ξένων αυτοεκδόσεων που άνοιξε στη Στοά Εμπορίου του «Zine Bibliotheque» αποδεικνύουν πως η φωτοτυπία και η κόλλα επέστρεψαν για τα καλά. «Ασχολούμαστε τόσο πολύ με τον υπολογιστή, το Ιντερνετ, τα κοινωνικά δίκτυα που η επιστροφή μας (σε μικρές δόσεις) σε κάτι αναλογικό και υλικό αποτελεί ανάγκη μας» λένε η Παναγιώτα Θεοφιλάτου και ο Τάκης Παπαϊωάννου που έχουν αυτήν τη στιγμή στα ράφια τους εκατοντάδες τίτλους σπάνιων και περίτεχνων φανζίν στη μεγαλύτερη συλλογή που υπάρχει στην Ελλάδα (ανάμεσά τους και ένα φανζίν της Σοφίας Κόπολα): «Η συλλογή χωρίζεται 50-50 σε ελληνικά φανζίν και φανζίν από εξωτερικό. Τα αγοράζουμε από όπου βρούμε (από ταξίδια σε ξένες χώρες, online κ.ά.) ή μας τα στέλνουν, αφού έχουμε κάνει ανοικτό κάλεσμα ότι μαζεύουμε φανζίν για τη βιβλιοθήκη.
Ψηφιακό αρχείο
Η βιβλιοθήκη δεν πουλάει φανζίν, αλλά αν κάποιος μπει στο site μας, κρατάμε ψηφιακό αρχείο εκεί (η καταγραφή του γίνεται παράλληλα με τη λειτουργία της βιβλιοθήκης, είναι work-in-progress) και αναγράφουμε τους δημιουργούς και τα sites τους, οπότε η αναζήτηση ενός φανζίν είναι μετά εύκολη διαδικασία (αν δεν έχει εξαντληθεί ήδη). Μερικά από τα πιο σπάνιά μας είναι το 13ο τεύχος του ”Ελα έλα έλα έλα ώπα!” από την Ιαπωνία, ο ”Πεοκέφαλος Ιππος” του Μιχάλη Διαλυνά, ένα φανζίν με αποδόμηση του Σνούπι από τον Ken Kagami και τις εκδόσεις Nieves κ.ά.».
Το παράξενο μαγαζάκι του Athens Zine Bibliotheque βρίσκεται μέσα στη στοά Εμπορίου και «βγάζει μάτι» από τα χρώματα και τα μοτίβα που κυριαρχούν στον χώρο του. Τις μέρες και ώρες που η βιβλιοθήκη είναι ανοικτή την επισκέπτεται πολύς κόσμος.
Κάποιοι περνάνε μία αναγνωριστική βόλτα για να δουν από κοντά τι είναι τα φανζίνς, κάποιοι άλλοι έρχονται για να διαβάσουν – και μπορεί και να κάτσουν και ώρες. «Επίσης έρχεται και αρκετός κόσμος για να μας αφήσει το φανζίν του κυρίως από Αθήνα, αλλά μας έχουν στείλει και φανζίν από επαρχία»…
Ενας από αυτούς ο Νίκος Τρευλόπουλος / vT4d, δημιουργός των αυτοεκδόσεων paspartout με έδρα τη Μυτιλήνη, έφερε στη βιβλιοθήκη των φανζίν τις δικές του εκδόσεις «Ενας Αδέξιος Τεχνίτης», με κείμενα και ποιήματα του ποιητή Γιάννη Μαράκη, οι «Λιμπερτίνοι» με κείμενα και ποιήματα του Πάνου Θ. Γιαννιώτη και την «Πίεση Καμπίνας» με σχέδια, κολλάζ και φωτογραφίες.
«Την εποχή όλα είναι ντίτζιταλ και τα βρίσκεις ονλάιν με το πάτημα ενός κουμπιού, το χειροποίητο και το χειροπιαστό είναι αυτό που απουσιάζει. Με τόση πληροφορία που δεν μπορούμε ούτε καν να συγκρατήσουμε τα μισά από τα οποία ”καταναλώνουμε”, το να έχεις στο χέρι σου μια ολοκληρωμένη δουλειά ενός καλλιτέχνη, είναι κάτι άμεσο, οικείο, κάτι που θα μπορείς να μοιραστείς αλλά και κάτι το οποίο σίγουρα θα σου μείνει και δεν θα ξεχαστεί σε κάποιο σκληρό δίσκο ή κάποιο σάιτ το οποίο ξέχασες» μας λέει ο Νίκος για την αναβίωση των αυτοεκδόσεων, που, «ξεπερνώντας τον μουσειακό και αρχειακό χαρακτήρα της, στοχεύει και στην καταγραφή μιας κατάστασης με τρόπο χειροποίητο, με περιθώρια λαθών και αποκλίσεων από την ψηφιακή αρτιότητα. Αρκετά από αυτά είναι τόσο προσεγμένα που θα μπορούσες να ισχυριστείς ότι λειτουργούν και ως ένα πορτφόλιο ενός καλλιτέχνη» συμπληρώνει. «Επειδή το μέσο από μόνο του είναι πολύ περιοριστικό, όσον αφορά το τιράζ (από 2 μέχρι 1.000 τεμάχια το πολύ), δεν μπορεί να παίξει κάποιον ρόλο πιο ουσιαστικό στη διάδοση των τεχνών, πόσω μάλλον όταν έχει να ”ανταγωνιστεί” το Ιντερνέτ. Είναι λες και κάποιος συλλαμβάνει μία στιγμή όπως θα έκανε και με μία φωτογραφία, απλά αντί για φωτογραφία δημιουργεί ένα ολιγοσέλιδο έντυπο», λένε η Παναγιώτα και ο Τάκης.
Εκτός από τους τίτλους στη βιβλιοθήκη, στο Zine Bibliotheque υπάρχουν και πολλές ανεξάρτητες εκδόσεις μικρού τιράζ, βιβλία για την ιστορία του μέσου και για το πώς να φτιάξεις το δικό σου φανζίν, ένα μεγάλο αρχείο περιοδικών τέχνης, κι ένα workspace όπου θα μπορεί ο καθένας να φτιάξει το δικό του φανζίν. «Στα εργαστήρια που κάνουμε, ο κόσμος που τα παρακολουθεί ενημερώνεται σχετικά με το τι είναι τα φανζίν, καθώς για τη διαδικασία παραγωγή τους. Στη συνέχεια οι συμμετέχοντες είτε φτιάχνουν το δικό τους είτε όλοι μαζί ένα ομαδικό, ανάλογα με το θέμα του εργαστηρίου. Σε κάθε μας εργαστήριο κοιτάμε να έχουμε διαφορετικό θέμα και προσκεκλημένους εισηγητές».
Επειδή ο κόσμος φαίνεται να έχει αγαπήσει τη Βιβλιοθήκη των φανζίν, επιθυμία των δημιουργών τους είναι να συνεχίσει η λειτουργία της βιβλιοθήκης και σε κάποιο άλλο μέρος.
ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΝΑΤΑΣΑ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ
[email protected]
