Το μικρό είναι όμορφο
Τα Ελληνικά Κόμικς-Φανζίν
του Γιάννη Κουκουλά
Ζην, Ευ ζην, Φανζίν! Παράλληλα με τα ευρείας κυκλοφορίας περιοδικά, πάντα συνυπήρχαν και τα low budget αλλά υψηλών προσδοκιών και, πολλές φορές, εξαιρετικού περιεχομένου, έντυπα που παρέκαμπταν τους συνήθεις μηχανισμούς της αγοράς και κινούμενα στις παρυφές της νομιμότητας κατόρθωναν να εκφράζουν την αμφισβήτηση, τις νέες τάσεις, ίσως και την πρωτοπορία.
Από τα pulp περιοδικά του Μεσοπολέμου, που διανέμονταν από χέρι σε χέρι και σατίριζαν τous καθωσπρέπει ήρωες των mainstream κόμικς, μέχρι τα πολιτικά περιοδικά του Μάη του ’68 (από τα οποία πηγάζει και ο υπέρτιτλος του παρόντος), που συμπύκνωναν στις σελίδες τους την οργή και την αναζήτηση του «νέου», και από το underground κίνημα, που επαναθεμελίωσε έννοιες όπως η ανεξαρτησία του Τύπου και το κοινωνικό περιεχόμενο μέχρι τα ελληνικά φανζίν των τελευταίων ετών, η Ιστορία είναι γεμάτη από παραδείγματα τεχνικώς «φθηνών» αλλά καλλιτεχνικώς μονάκριβων εντύπων που αφήνουν το στίγμα τους, συνήθως τίκτοντας τις μεγάλες αλλαγές και γεννώντας τα νέα ταλέντα. Ιδιαίτερα τα ελληνικά φανζίν, διαρκώς ποσοτικά αυξανόμενα και ποιοτικά βελτιούμενα, μας «υποχρεώνουν» σε μια παρουσίαση αυτής Tns «υπόγεια» κινούμενης σκηνής που δυναμικά ξεπροβάλλει.
Μπουγάτσες με κόμικς
Θες ο μεγάλος αριθμός των φοιτητών και των νέων ανθρώπων συγκριτικά με άλλες πόλεις, θες τα πεντακόσια τόσα χιλιόμετρα απόσταση από την Αθήνα, τα small press έντυπα της Θεσσαλονίκης αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα τns λογοτεχνικής και καλλιτεχνικής ζωής τηςs πόλης. Ιδιαίτερες περιπτώσει είναι το Comix Undo και το Μίνι Σύμπαν. Το πρώτο κυκλοφόρησε τρία τεύχη, αυτοσαρκαζόμενο -τοποθετώντας στο εξώφυλλό του τη λεζάντα «Πολυτελής Έκδοση»- με χαρακτηριστικό ότι ποτέ δεν
αναφέρθηκαν τα ονόματα των συνεργατών του. Στον επίλογο του τελευταίου τεύχος διαβάζουμε: «…δεν κρύψαμε τα ονόματά μας επειδή είμαστε μυστικοπάθεις, θέλαμε να εστιάσουμε στα κόμικw μας χωρίς να δημιουργείται η αίσθηση μιας συρραφής ιστοριών αλλά ενός ενιαίου συνόλου, που αποτελεί από μόνο του ένα αισθητικό αντικείμενο…». Το δεύτερο κυκλοφόρησε 7 οκτασέλιδα τεύχη, ακολουθώντας την ίδια τακτική με το UNDO, αναφορικά με τους συμμετέχοντες. To Big Bang ξεκίνησε από τη Σύρο, με αρχικούς συνεργάτες τον Tasmar, τη Σοφία και τον Μπαμ Μπαμ, αλλά προσφάτως μετακόμισε στη θεσσαλονίκη και διευρύνθηκε με συμμετοχές των Σ. Κιουτσιούκη, Psithu, Π. Κύρτση, Π. Χρηστούλια, Γ. Τεξή και Γ. Τερζή. Έχει ήδη κυκλοφορήσει τέσσερα τεύχη που διανέμονται δωρεάν σε επιλεγμένα σημεία και δεν του λείπουν τα πολιτικά και επίκαιρα σχόλια.One man show
Δεν είναι λίγα τα περιοδικά που αποτελούν την προσωπική κατάθεση του δημιουργού τους. Ο Κων, έχοντας δημοσιεύσει αρκετές δουλειές του στην Αυστραλία, κυκλοφορεί εδώ και καιρό τις Ιστορίες Ατέλειωτης Ματαιοδοξίας, που έχουν φτάσει τα 10 τεύχη. Με αυτοβιογραφικά κόμικς, θρίλερ τρόμου και μπόλικο χιούμορ, οι Ιστορίες Ατέλειωτης Ματαιοδοξίας αποτελούν για το δημιουργό τους «μια απέλπιδα προσπάθεια να δημοσιεύσω πιο προσωπικές, πιο μεγάλες και πιο ασπρόμαυρες ιστορίες από αυτές που δημοσιεύω σε μεγαλύτερα έντυπα και δεν αποτελούν νόμιμο εμπορικό έντυπο. Η τιμή που αναγράφεται υπάρχει μόνο και μόνο για να βγάλω τα έξοδά μου (υλικά και εκτύπωση)». Οι Αντιστασιαστές του Σπύρου Ευάγγελου Αρμένη, με σκληροτράχηλα funny animals σε super hero παρωδίες και αρκετά injokes, ετοιμάζουν το όγδοο τεύχος τους και ο δημιουργός τους υπόσχεται μακρά συνέχεια. Στο έβδομο τεύχος, μάλιστα, συμμετέχουν δέκα ακόμη δημιουργοί που δίνουν τn δική τους σχεδιαστική εκδοχή σία σενάρια του Σ. Αρμένη. Στη Θεσσαλονίκη δημιουργεί ο Σταύρος Κιουτσιούκης, που σε άτακτα χρονικά διαστήματα «χτυπά» με μίνι, ασπρόμαύρα, απολαυστικά αλμπουμάκια, όπως τα «Λαλούμ», «Οι Δίσκοι», «Κι Υστερα Ηρθαν οι Φοιτήτριες», με λεπτό χιούμορ και καταπληκτικό σχέδιο,ενώ παρομοίως προτιμά να δημιουργεί και ο Κώστας Μανιατόπουλος από την Αθήνα, που εκδίδει σε πολύ περιορισμένο αριθμό κομματιών τις ιστορίες του, πάντα με μαύρο εξώφυλλο, ξεχωριστά και μοναδικά σχεδιασμένο για κάθε αντίτυπο, με πρωταγωνιστές, περιπλανώμενες μοναχικές φιγούρες, χαμένες στη μητροπολιτική μοναξιά. Ο Τάσος ο Ιταλός από τη Δράμα κυκλοφορεί εδώ και έξι χρόνια το μακροβιότερο φανζίν με τίτλο «Βρουμ», που έχει φτάσει τα 36 τεύχη και συνεχίζει ακάθεκτο. Αυτοσυστήνεται cos friendzine και αναπαράγεται σε μερικές δεκάδες αντίτυπα που δίνονται μόνο σε φίλους και γνωστούς. Στο «Βρουμ» δημοσιεύονται κόμικς του Τάσου αλλά και γνωστών δημιουργών όπως οι J. Sacco, Reiser, Altan, G. Larson, Μ. Groening. Για τη Ζένια από τη Θεσσαλονίκη και το Red Dot Comix, που έχει φτάσει τα έντεκα τεύχη, ο τίτλος της παραγράφου θα έπρεπε να μετονομαστεί σε One Woman Show. Διαρκώς απορημένοι ήρωες, συμπαθή ζωάκια, δολοφονικά teddy bears και ομιλούντα αντικείμενα συνθέτουν το μικρόκοσμο τηs Ζένιας, που χρησιμοποιώντας μια ποιητική και ειλικρινή γραφή αφηγείται βιωματικές εμπειρίες και σύντομες καθημερινές ιστορίες αστικής παράνοιας σαν shortcuts του μεγάλου καρναβαλιού που ζούμε. Τελευταίο, αλλά όχι έσχατο, το φανζίν που διεκδικεί τον τίτλο του μικρότερου περιοδικού στον κόσμο. Το Block Νο1 του Μάριου Αλεξόπουλου (μόνο ένα τεύχος έχει πέσει στα χέρια μας) κυκλοφορεί με το ιλιγγιώδες μέγεθος των δύο (2) σελίδων!
«Και ιστορία οι παρέες»
Όσο και αν διαφωνεί κάποιος με τον γνωστό εθνικοπατριωτικό ύμνο του Σαββόπουλου δεν μπορεί παρά να αναγνωρίσει την αλήθεια που κρύβεται στους στίχους του σχετικά με τη σημαντική συμβολή των καλλιτεχνικών παρεών στην εξέλιξη των τεχνών. Και είναι, επίσης, αλήθεια ότι τα περισσότερα φανζίν κυκλοφορούν από παρέες, από ομάδες ανθρώπων που, συνήθως, είναι πρώτα φίλοι και μετά συνεργάτες. To Subart, «προϊόν» μιας μεγάλης παρέας (Η. Κυριαζής, Κων, Τ. Παπαϊωάννου, Α. Παναγιωτόπουλος, Β. Μπίμπας, Β. Λώλος), διανύει το δεύτερο κύκλο της ζωής του με μπόλικα flip κόμικς και ξεκαρδιστικά αυτοβιογραφικά στριπάκια. Οι δημιουργοί του δεν διστάζουν να δημοσιεύσουν μίνι ιστορίες με πρωταγωνιστές τους συνεργάτες τους, να σκιαγραφήσουν πορτρέτα τους, να εκθέσουν παλιές φωτογραφίες τους, να μοιραστούν με τους αναγνώστες τις μουσικές τους προτιμήσεις. Η παρέα του Subart πρόσφατα σχεδίασε και τα σκηνικά στη μουσική παράσταση του Φοίβου Δεληβοριά, δημιουργώντας ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα με τίτλο -τι άλλο- Φανζίν! Στο ίδιο μήκος κύματος και το Ka-Pow, που μετράει τέσσερα τεύχη, με συμμετοχές των Γ. Μελισσαρόπουλου, Τ. Ελευθερίου, Γ. Τσούκη, Θ. Καραμουσκέτα, Θ. Τσίλη κ.ά. και στήλες για μουσική, κινηματογράφο κ.λπ. Υπεύθυνοι για την έκδοση του περιοδικού είναι οι Γ. Τομπαλίδης και Α. Πασαμήτρος, που μεταξύ άλλων διοργανώνουν και την ετήσια έκθεση κόμικς Εν Αιθρία. Η Sapilla ετοιμάζει πυρετωδώς το τρίτο της τεύχος με συμμετοχές των Κων, Asaph, Κομ, Nick Nothing και φυσικά της ψυχής του περιοδικού, του υπερδραστήριου Sapilla, με σαφές αντιεξουσιαστικό περιεχόμενο και το logo «Fuck The System» στο εξώφυλλο. Ανάλογης θεματολογίας είναι και το Anar-Chie, με τον πλέον εύγλωττο τίτλο και κόμικς για την Ολυμπιάδα, το περιβάλλον κ.λπ. Στα τρία τεύχη βρίσκονται οι Κομιξιάρηδες, πνευματικό τέκνο των Δήμου και Γιώργου, επιμένοντας σε αστείες ιστορίες με ευφάνταστους τίτλους όπως η «Σουροπιαστή Κομύξα», το «Σώστε Το Κορίτσι», αλλά και το continuity saga του «Μάμο»…
Από το Βόλο έρχεται ο Πυρήνας, με τέσσερα τεύχη μέχρι σήμερα, με κόμικς, διηγήματα, ποιήματα, φωτογραφίες και μια γλυκιά αισιοδοξία να διαπερνά κάθε σελίδα του. Το τέταρτο τεύχος, μάλιστα, αν και δωρεάν, συνοδεύεται από μουσικό CD! Το Με την Όπισθεν έχει κυκλοφορήσει δύο τεύχη, ξεκαθαρίζοντας: «θα θέλαμε μετά το σοκ της επιτυχίας και των χρημάτων που δεχθήκαμε από όλους σας, να σας ευχαριστήσουμε που βρεθήκατε στη δύσκολη θέση να είσαστε αναγνώστες και μαζί πειραματόζωα… Όσο για το τι είμαστε και ποιοι είμαστε, να μη σας νοιάζει, λες και ξέρουμε εμείς!», ενώ το Byldee, μιας παρέας δημιουργών από τη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, και το Σφηνοειδές Οστούν από φοιτητές του TEI Πάτρας, αμφότερα δωρεάν έντυπα, μετρούν μόνο ένα τεύχος μέχρι σήμερα και τους ευχόμαστε ολόψυχα να συνεχίσουν την προσπάθειά τους. Χωρίς κόμικς αλλά εστιάζοντας στην αμερικανική σκηνή με reviews, αφιερώματα, συνεντεύξεις και πλούσια ιστορικά στοιχεία κυκλοφορούσε το Comicdom, ένα από τα πιο ιστορικά περιοδικά, των Η. Κατιρτζιγιαννόγλου, Δ. Σακαρίδη, Σ. Αρμένη κ.ά. Πρόσφατα μετακόμισε δικτυακά, στη διεύθυνση www.comicdom.gr, συνεχίζοντας να μεταφέρει τα πάντα γύρω από τα αμερικανικά κόμικς και επεκτείνοντας διαρκώς τα πεδία που καλύπτει.Made in Japan
Ε, καλά, όχι ακριβώς στην Ιαπωνία, αλλά επικεντρωμένο στα manga κόμικς και τα anime είναι το Mangaijin που εκδίδουν οι Ανδρέας Μιχαηλίδης και Γιάννης Δαλκίδης. Με παρελθόν τεσσάρων τευχών και με δεδομένη την εξάπλωση των manga στην Ευρώπη και την Ελλάδα, ετοιμάζονται για πολλά και σπουδαία, δημοσιεύοντας κόμικς σε manga style, βιογραφίες δημιουργών, reviewς για κόμικς και ταινίες, κριτικές και οτιδήποτε θα μπορούσε να ενδιαφέρει τους fan της ασιατικής εκδοχής των κόμικς. Manga αισθητικής είναι και το Start, που κυκλοφόρησε πρόσφατα το πρώτο του τεύχος με τους δημιουργούς του, Fairy και Dragon, να υπόσχονται ότι «θα είμαστε σύντομα κοντά σας με περισσότερο υλικό».
E-zines
Συνδυάζοντας το παραδοσιακό χαρτί με τις νέες ηλεκτρονικές προκλήσεις, δύο romzines κυκλοφορούν σε DVD, συνοδεία περιοδικού. Το Όμικρον Αρνητικό έκανε την αρχή με «δράστες» τούς Β. Λώλο, Λ. Μέξη και Γ. Μελισσαρόπουλο, ενώ οι δύο τελευταίοι συνέχισαν με το Esense, σε συνεργασία με άλλους δημιουργούς όπως οι Θωμάς, θ. Ψαρρός, Β. Σκαρπαλέζος κ.ά. Στα τέσσερα τεύχη του ηλεκτρονικού μέρους του Esense συναντάμε πολλά κόμικς, wallpaper, politically incorrect ανέκδοτα, animation, μινιμαλιστικά games κ.λπ., ενώ στο έντυπο υπάρχουν, φυσικά, κόμικς, παρουσιάσεις νέων εκδόσεων, μουσικές και κινηματογραφικές στήλες, συνεντεύξεις, αφιερώματα σε δημιουργούς και άλλα όμορφα και καλαίσθητα πραγματάκια.
Και κάτι από την Κύπρον
Δύο νέα φανζίν μάς έχουν έρθει τους τελευταίους μήνες από την Κύπρο. Το Plastic του Τάσου Αναστασιάδη (www.plasticcomics.com) εξ ολοκλήρου έγχρωμο, με τρία τεύχη στο ενεργητικό του, το τελευταίο μάλιστα σε 3D version, συνοδεία ειδικών γυαλιών, και το Pixel This με τέσσερα τεύχη, αφιερωμένα το καθένα σε κάποιο συγκεκριμένο θέμα, πολύ καλή γραφιστική επεξεργασία και κείμενα στην αγγλική γλώσσα. Λοιπόν, το μέγεθος (μάλλον…) δεν παίζει ρόλο. Η ουσία κρύβεται στις προθέσεις, στο περιεχόμενο και στον τρόπο χρήσης.
Τα ελληνικά φανζίν των κόμικς ζουν τη δική τους άνοιξη στο μουντό και χειμωνιάτικο τοπίο του ελληνικού τύπου. Οι δημιουργοί τους, αρνούμενοι να εξαργυρώσουν σε εμπορική αξία την αντανακλαστική ανάγκη τους για επικοινωνία, πολλαπλασιάζονται. Δεν θα τα βρείτε εύκολα, δεν θα σας χτυπήσουν την πόρτα, δεν θα τα δείτε να διαφημίζονται. Εσείς θα τα ανακαλύψετε. Η επιβίωσή τους επαφίεται στην αποδοχή τους από όσους έχουν ακόμη τη δυνατότητα να κοιτάξουν πίσω από το παραβάν.
Το άρθρο Το Μικρό Είναι Όμορφο, Τα Ελληνικά Κόμικς-Φανζίν δημοσιεύτηκε στο τεύχος #265 του περιοδικού 9 της Ελευθεροτυπίας (Τετάρτη 17 Αυγούστου 2005).
Σχετικοί σύνδεσμοι
- Ελληνικά Comics: Ανασκόπηση των 00s, του Άριστείδη Κώτση (comicdom.gr, 04/01/2010)
